UPRAWA ROŚLIN I ZIELARSTWO

Tacyt podaje, że Aestowie z wielkim trudem i cierpliwością uprawiają zboże i inne płody (Frumenta ceterosque fructus patientius quam pro solita Germanorum interia laborant).

Ze zbóż uprawianych przez Prusów należy wymienić: pszenicę (gaydis), jęczmień (moasis lub mayse), żyto (rugis), owies (wyse), proso (prasan). Często podaje się także stokłosę (brumus sterilis) pod nazwą pure, według Moszyńskiego chodzi tu o orkisz pszenny (Triticum spelta).

Wyliczono, że przeciętne pruskie gospodarstwo miało ok. 17 ha. Do uprawy takiej ilości ziemi wystarczyło jedno narzędzie orne ciągnięte przez konia lub parę wołów. Prusowie używali narzędzi drewnianych, stąd nie zachowały się one do naszych czasów. Do orki służyło Prusom drewniane, symetryczne radło, które ryjąc ziemię odsuwało ją na obie strony nie tworząc skib. Grządziel (wadule), czyli dyszel, do którego przywiązywano konia, miał dolną część silnie zgiętą do dołu i dlatego radło takie nazywano krzywogrządzielowym. Płóz (miskilis), czyli dolna część sunąca po ziemi, była płask, szeroka, deskowata.

Do orki służyła też od XII w. socha, jej nazwa wiąże się z pruskim sagis – korzeń. Rylec sochy odchylony był na prawo, dzięki czemu w czasie orki odkładał skiby na boki, podobnie jak przy pracy pługiem. Siłą pociągową dla sochy były woły. Niewykluczone, że już w XII w zapoznali się Prusowie z pługiem. W owych czasach pług podobnie jak inne narzędzia wykonany był z drewna i nie posiadał kół, lecz miał lemiesz, (pedan) i odkładnicę (glemptene), .Nazwa pługa pochodzi prawdopodobnie od peda – noga. Prusowie znali także bronę, zwaną aketes. Nie brak też narzędzi do zbiórki siana i zboża, takich jak sierp (piuclan), kosa (doalgis), łopata (lopto).

Orkę rozpoczynali na kawałku ziemi położonym najbliżej gospodarstwa, tu stosowali trzyletni system uprawy. Ten sposób uprawy ziemi, odpowiadał trójpolówce, tzn., że w pierwszym roku Prusowie siali żyto (zboże ozime), w następnym roku zboże jare (np. pszenica jara), a w trzecim pozostawiali pole puste, nieobsiane. Po zbiorze płodów z pól
przetrzymywali na nich zwierzęta spędzone z pastwisk, które użyźniały je nawozem. Na gruntach odległych od gospodarstwa prowadzili Prusowie dwupolowy system uprawy, tzn., ze jeden kawałek pola ugorował, a drugi obsiewali zbożem jarym lub ozimym.

Siano kosili przy pomocy kos (doalgis), które ostrzyli na osełkach, zwanych glosto od gładzić. Ścięte ściano ustawiali w polu w małe keps (z polsk. kopa), a na zimę ustawiali je w wielkich kopach, zwanych kuj, kuje. Zboże żęły sierpami kobiety i wiązały je w snopki, które potem ustawiały w stogi (stogis) albo w kokoszki. Znali także Prusowie półkoski, lecz używali ich głównie do sprzętu siana i żęcia trawy dla koni.

Do suszenia zboża służyły im osobne suszarnie. Zboże młócono sukcesywnie, w miarę jak wysychały zwiezione snopy.
Wysuszone i wymłócone ziarno magazynowano w spichlerzach, albo składano w jamach ziemnych. Jamy te służy nie tylko do przechowywania zboża, ale i innych produktów żywnościowych. Były one w specjalny sposób zabezpieczane przed wilgocią, gryzoniami i innymi zniszczeniami. Ich dno i ścianki boczne wykładano korą brzozową. Wsypane do tak zabezpieczonej jamy zboże przykrywano plecionką z łyka lub płatami kory i zasypywano ziemią. Zboże przechowywano także w olbrzymich, specjalnie w tym celu lepionych garnkach glinianych, które wkładano do wykopanej w ziemi jamy i zasypywano.

W czasie, gdy mężczyźni zajęci byli orką i siewami kobiety wychodziły do ogrodów przydomowych, w których hodowały warzywa i rośliny oleiste. Ogrody zakładali Prusowie na wzniesieniach morenowych, tuż przy gospodarstwie lub na obniżeniach terenu, dzielących gospodarstwo od rzeki, jeziora czy bagna. W ogrodach uprawiano rośliny strączkowe: bób (babo), groch, fasolę, a także mak (moke), buraki, rzepę i brukiew. Zajmowali się także uprawą drzew owocowych, znane im były następujące gatunki: jabłonie (woble), grusze, wiśnie, śliwki.

Z roślin służących do wytwarzania tkanin znali głównie len (linno) i konopie (knapios), te rośliny zajmowały największy areał upraw ogrodowych.

W ogrodach i sadach pracowali łopatami i motykami. Łopaty wykonane były z jednego kawałka drewna, część pracująca była również drewniana i nieokuta, a w zależności od potrzeby miała kształt owalny, prostokątny lub trójkątny.
Czasem w dolnej części styliska umieszczano niewielki poprzeczny drążek dla oparcia stopy przy kopaniu. Motyli składały się z długiego styliska i trapezowatej części pracującej.

Do zajęć kobiet i dzieci należało zbieranie w końcu lata dziko rosnących jadalnych kłączy, ziół, kory i traw. Najczęściej zbierano zielone pędy skrzypu, rosnące na łąkach i skraju puszczy. Pędy te jedli Prusowie na surowo i stosowali jako dodatek do potraw mącznych i mięsnych. Wyprawiali się także po korę brzozową i sosnową, które po ugotowaniu zastępowały potrawy mączne. Zbierali również młode szyszki i pąki sosnowe i świerkowe, następnie piekli na palenisku albo gotowali w syropie brzozowym. Zresztą syrop brzozowy był najbardziej pożądany wśród zbiorów leśnych.
Prusowie uzyskiwali go przez nacięcie kory na drzewie zaraz po jego rozmarznięciu i po rozpoczęciu wegetacji. Sok spływał do podstawionego glinianego naczynia. Pierwsze zbiory soku brzozowego były spożywane od razu, kolejne zaś starannie przechowywano w glinianych dzbanach.

Z jadalnych kłączy leśnych przygotowywały kobiety pruskie mąkę. Doskonale nadawały się do tego podziemne części perzu, które płukano, suszono, drobno siekano i tłuczono w stępah albo rozcierano w żarnach. Z dziko rosnących roślin zbierano także: pokrzywę, lebiodkę, szczaw, z ich liści przygotowywano zupy. Do lasu wyprawiały się kobiety także po grzyby, orzechy laskowe i orzechy wodne (Trapa natans), jagody, dziko rosnący chmiel i owoce jałowca. Szczególną wagę przywiązywano do gromadzenia dużych zapasów dziko rosnącej manny (Glyceria fluitans). Porastała ona błotniste łąki, pobrzeża wód, a zbierać można ją było tylko w lipcu, wczesnym rankiem, zanim obeschła rosa (z niej robiły kobiety kaszę).

Osobnym rozdziałem w letnich czynnościach kobiet pruskich było zbieranie ziół leczniczych. Wyprawiały się one m. in. po korę dębową i bukową, które (służyły także do rozniecania ognia) były powszechnie stosowane jako środek do tamowania krwi i opatrywania ran. Byli także wśród Prusów zielarze – zelininkai, którzy leczyli ludzi i zwierzęta za pomocą uzdrawiających roślin. Niektóre z tych ziół miały chronić przed czarami, np. pinningas –żole, zanim je zebrano kładzione na jego miejscu pieniążek. Z kolei griżu –żolei wykopywali przez chusteczkę tak, aby go nie dotknąć, a było stosowane w chorobach stawów. Ochroną przed ospą był sok bylicy bożego drzewka, którym nacierano ciało, niemowlętom podawano go wewnętrznie.

Zioła, kora i liście niektórych drzew służyły Prusom do farbowania tkanin. Chcąc przygotować odpowiedni barwnik roślinę najpierw suszyli, później ucierali na proszek a następnie rozpuszczali w wodzie, do której wkładali namoczone nici lub tkaninę. Do farbowania na kolor czerwony używali proszku z wysuszonych korzeni przytulii (Galium), albo kwiatów lebiodki (Origanum vulgare). Barwę żółtą dawały wysuszone liście sierpiku (Serratula vulgare) i rumianku (Anthemis tinctoria), zieloną – przede wszystkim widłak (Lycopodium complanatum) i mchy. Niebieską barwę uzyskiwali z jagód dzikiego bzu (Sambucum nigra).

Całość jest dość ogólna ale daje pogląd na to jakiego rodzaju produkty Prusowie pozyskiwali w średniowieczu sami. Pozostaje też kwestia wymiany handlowej, suma sumarum - w kuchni nasze możliwości są bardzo duże.

Kasza, cebula, grzyby, orzechy, rośliny strączkowe, (np. bób) i inne. mnółstwo zreczy z których można wyczarować pyszne dania

O niektóre produkty jak: dziki czosnek, biła marchew, sok z brzozy. Moze być trudno, nawet jezeli chodzi o pozyskanie ale myśle ze jakoś sobie poradzimy.


link do całości artykułu: http://www.pruthenia.strefa.pl/b25.html

Bydło=włowinka=czosnek=cebulka=cos ostrego= TATAR mniam...

Heh przecież to był żart z tym tatarem tak sobie pomyślałem bo ochotę na to miałem, a co do kumysu sam przedstawiłeś link z hipotezami na ten temat więcej jest tez pozytywnych niz negatywnych. Ale sami musimy zadecydować ponieważ są to tylko hipotezy, ja osobiście uważam że był, byli koczownicy były konie, był to napój kast wyższych i bogatszych a elity bałtyjskie biedne nie były więcmoim zdaniem pili kumys.

http://www.luczaj.com/jadalne.htm

Tutaj też warto zwrócić swoją uwagę szczególnie na czosnek niedźwiedzi i białą marchew.

Ostrożnie tylko bo podane są rośliny które trafiły na nasze tereny zbyt późno by być skłądnikami naszej kuchni.

nie rozumiem jak ma sie mój link do tego co napisałeś.

czosnek niedźwiedzi można zbierać, ale można i kupić w sezonie na bazarku np.

marchwii dostępnej nie było, o te dwie roślinki mi chodzi.

Mięsiwa? to chyba najmniejszy problem O_o przyprawy odpowiednie i ich kompozycja to jest to na czym powinno sie skupić. Reszta roślin w linku raczej jako ciekawostka, wiadomo ze raczej kaszy ręcznie nie będziemy wykonywali tylko kupimy itp.

jak chcesz to możesz jeść tak by było smacznie, ale fajnie byłoby poczuć game smaku którą znali Prusowie, choćby jej namiastke najbliższą naszym współczesnym gustom.